Legend about Gorki Sleskie
20. 11. 2011
Polish version, written by Henryk Postawka from Rybnik, Poland
Opowieść o początkach Górek Śląskich
Pierwszy książę górnośląski nazywał się Mieszko. Wybudował on warownię nad brzegiem Odry, którą nazwano Racibórz. Gród ten leżał na skrzyżowaniu głównych szlaków handlowych, którymi karawany kupieckie podążały z północy na południe i ze wschodu na zachód. Rozpościerające się wokół grodu księstwo raciborskie pokrywała gęsta i rozległa puszcza. Las, z racji obfitości zwierzyny, był częstym miejscem polowań księcia. A warto było spędzić tam kilka dni, by upolować jelenia, króla górnośląskiej puszczy. W sidła łowców wpadały często i inne zwierzęta jak sarny, dziki czy żyjące nad rzekami bobry.
Upływały lata. W wieku XIII jeden z potomków Mieszka o imieniu Kazimierz był władcą bardzo pobożnym. Wziął nawet udział w krucjacie do Ziemi Świętej. Wraz z dwunastoma rycerzami walczył z poganami, by miejsce urodzin Jezusa Chrystusa znalazło się w posiadaniu chrześcijan. W drodze powrotnej, Kazimierz poślubił córkę władcy Bułgarów Violettę. Jako podarunek ślubny otrzymał obraz Matki Boskiej. Umieścił go w dopiero co zbudowanym kościele w Rudach, gdzie sprowadził z Jędrzejowa zakon cystersów. Rudy stały się sławne wizerunkiem Matki Boskiej, a modlący się ludzie dostępowali tam licznych łask.
Kiedy książę wrócił do Raciborza, swym rycerzom w podzięce za odwagę i wierność nadał ziemie. Kazimierz miał w tym dodatkowy zamysł. Pragnął mianowicie, by rycerze osłaniali wędrujących szlakiem handlowym kupców przed rabusiami. Pięciu rycerzy otrzymało nadania pomiędzy Raciborzem a Rudami. Marek, Adam, Bogun i Raszko, założyli siedziby, które dały początek wsiom Markowice, Adamowice, Bogunice i Raszczyce. Ostatni z rycerzy, Waniek, założył wieś na prawym brzegu rzeki Suminy.
Posiadłość Wańka leżała w dolinie wśród łagodnie wznoszących się wzgórz. Waniek nazwał ją Bożą Górą, otrzymał ją bowiem jako nagrodę za wiele miesięcy walk w Ziemi Świętej. Nad samą rzeką, rycerz wzniósł obronną siedzibę. Dobrą ochronę zapewniały jej rozpościerające się wokół bagniste tereny poprzecinane odnogami rzeki. Gródek został wzniesiony na kopcu usypanym z ziemi. Wysoka na 15 metrów drewniana wieża była otoczona z trzech stron fosą, a od południa chroniła ją Sumina. Budynek otaczała drewniana palisada. Na majdanie wzniesiono kilka drewnianych chat. Wieża rycerska była budowlą o trzech piętrach Na parterze mieścił się magazyn. Powyżej znajdowała się część mieszkalna, z jednym pomieszczeniem wyposażonym w kaflowy piec. Na kaflach widniały podobizny smoków i orłów. Były to symbole króla Czechów, któremu poddane było wówczas księstwo raciborskie. Z najwyższego piętra można było obserwować okolice, jak i kierować obroną przed ewentualnym najeźdźcą.
Do Bożej Góry Waniek sprowadził osadników, którzy zajmowali się uprawą roli, rybaczeniem (łowieniem ryb) i pozyskiwaniem tego, co dawał otaczający dolinę Suminy rozległy las. Nad rzeką klekotało wielkie koło młyńskie, a w lesie smolarze wytwarzali potarz i węgiel drzewny. Od czasu do czasu drogą przeciągały karawany kupieckie i pielgrzymi udający się do klasztoru w Rudach. Zadaniem osiadłego w Bożej Górze rycerza była ochrona podróżnych przed napadami grasujących tu i ówdzie band.
Jednak z upływem czasu Waniek coraz bardziej odchodził od kodeksu rycerskiego. Nakładał coraz wyższe podatku na osiadłych w Bożej Górze chłopów. Żądał „za ochronę” wysokich opłat od kupców przejeżdżających przez miejscowość. Po pewnym czasie zaczął nawet napadać na okoliczne miejscowości i łupić karawany. Wokół niego skupiła się szajka wyrzutków chętnie naśladująca w zbrodniach swojego chlebodawcę. Wańka zaczęto nazywać Biesem bądź Jastrzębiem, bo jak ten drapieżnik cicho i szybko, w błyszczącej zbroi spadał na swe ofiary. W okolicznych wsiach często dzwoniono na trwogę. Od dzwonu ostrzegającego mieszkańców, jedną z nich nazwano Zwonowice. Podróżni zaczęli omijać cieszącą się złą sławą miejsce.
Jednego razu, szlakiem z Rud podążały wozy żydowskich kupców. Pochodząc z daleka nieświadomi byli grożącego niebezpieczeństwa. Nie uniknęli napadu Jastrzębia. Wraz z swą drużyną wymordował on kupców, zrabowawszy wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość. Miejsce w którym się to zdążyło, zaczęto później nazywać Żydowiną. Bożą Górę natomiast zwano po prostu Górkami. Pierwszy człon nazwy nie za bardzo pasował bowiem do siedziby rycerza-rabusia.
W końcu przebrała się miarka. Książę raciborski, ponoszący wskutek działalności rabusia duże szkody zorganizował przeciwko niemu wyprawę. Gródek Biesa został zdobyty i spalony, a sam rycerz zginął ugodzony strzałą. Po śmierci Wańka w okolicy wieży osiedliły się cztery rodziny. Osadnik o nazwisku Czerny zaczął uprawiać ziemię w pobliżu pożarzyska. Kałuża wybudował swój dom przy rozlewisku Suminy. Rodzina Machnik zaczęła zagospodarowywać tereny pomiedzy Suminą a brzegiem lasu. Ostatni osadnik Górecki, osiadł na wzgórzach otaczających od północy miejscowość.
Polish version 2 translated by Gregor Wieczorek
Wulicowanje wó tom, kak su Šleske Górki nastali
Prědnemu górnošleskemu wjerchoju su gronili Měško. Na Odrinem brjoze jo wón natwarił šćitnu twardnicu, kótarejž su dali mě Racibórz. Toś to groźišćo jo lažało na kśicnišću głownych handlarskich drogow, pó kótarychž su karawany pśekupcow śěgnuli z połnocy pód połdnjo a z pódzajtša pód wjacor. Raciborske wjerchojstwo, ako jo se pśestrěwało wokoło groźišća, jo było z gusteju a dłymokeju gólu wobrosćone. W góli jo było wjelgin wjele źiwiny, toś jo wjerch howko rad jagarił. A to jo śi južo něco było, se tam žedne dny wobźaržaś, aby stśělił jelenja, togo krala šleskeje góle. Do paslow jagari su cesto lězli druge zwěrjeta ako sarny, źiwe swinje abo bobry, ako su labowali pśi rěce.
Lěta su se minuli. W 13. stolěśu jo jaden wót Měškowych pótomnikow – z mjenim Kazimierz – był wjelgin nabóžny kněžaŕ. Wobźělił jo se wón na kśicnem śěgu do Swětego kraja. Gromaźe z dwanasćimi ryśarjami jo wójował pśeśiwo tatanam, aby město Kristusowego naroda pśejšło do wobsejźeństwa kśesćijanow. Domoj ducy jo Kazimierz se wóženił z Violettu, źowku Bulgarskego kněžarja. Ako dar k žeńtwje jo dostał bildu Bóžeje maśerje. Powjesył jo ju w nowo natwarjonej cerkwi w Rudach, źož jo zasedlił cistercienzarjow z města Jędrzejów. Rudy su wordowali sławne dla bildy Bóžeje maśerje, a bjatujucym luźam jo se tamkor wjele Bóžeje gnady dostawało.
Ako jo wjerch se do Raciborza nawrośił, jo ako źěk ryśarjam za jich zmužnosć a zwěrnosć darił kraj a grunty. Pśi tom jo měł pśidatne wótmyslenje. Wón ga jo za tym póžedał, aby ryśarje šćitali pśekupowarje, ako su drogowali pó handlarskej droze, pśed rubjarjami. Pěśo ryśarje su dostali zemju mjazy Raciborzom a Rudami. Marek, Adam, Bogun a Raško su załožyli sedlišća, ako su byli zachopjeńk jsow Markowice, Adamowice, Bogunice a Raščyce. Slědny wót tych ryśarjow, Wanjek, jo załožył wjas na pšawem brjoze rěki Sumina.
Wanjekowe byśe jo lažało w dolinje, mjazy milnymi górkami. Wanjek jo jo pomjenił Bóža Góra. Pśeto wón jo jo dostał darjone ako myto za wjele mjasecow trajuce wójowanje w Swětem kraju. Pśi samej rěce jo ryśaŕ šćitne sedlišćo natwarił. Dobry šćit su jomu wokolne wjelike bagnišća a tšugi zawěsćili. Grodk jo wordował natwarjony na nasypje ze zemje. Na 15 mejtari wusoki drjewjany torm jo był na tśich bokach wobdany wót groble, wót połdnjowego boka jo jen šćitała rěka Sumina. Twarjenje jo było wobgroźone wót drjewjaneje palizady. Na dwórje su se natwarili žedne drjewjane chromy. Ryśarski torm jo měł tśi nastwarki. Górjejce su byli bydlenja z kamjenami. Na kachlach su byli póstawy hodlarjow a plonow namólowane. To su byli wopony českego krala, kótaremuž jo Raciborske wjerchojstwo tencas pódwólone było. Wót nejwušego nastwarka sy mógał daloko do kraja glědaś a woboranje pśeśiwo ewentuelnym nadpadowarjam nawjedowaś.
Wanjek jo do Bóžeje Góry kazał sedlarjam, kenž su se žywili wót rolnikarstwa, su łapali ryby a su dobywali to, což jo jim wobraźała wjelika góla, ako jo wobdawała Suminu dolinu. Pśi rěce jo derkotało młyńske kólaso, w góli su smólarje źěłali drjewowy wugel a popjeł. Wótergi su pó droze śěgnuli karawany pśekupowarjow a putnikowarje, ako su šli ku kloštarjeju w Rudach. Ryśaŕ, ako jo se w Bóžej Górje wusedał, jo dejał drogowarje pśed nadpadami rubjarskich bandow šćitaś.
W běgu casa pak jo Wanjek wěcej a wěcej se wótchylał wót ryśarskego kodeksa. Wuše a wuše danki jo napołožował Bóžogórjanskim burjam. Za „šćit” jo pominał wusoke płaśenja wót pśekupowarjow, ako su śěgnuli pśez sedlišćo. Pó wěstem casu jo chopił wokolne sedlišća nadpadowaś a karawany wobrubjowaś. Wokoło njogo jo se zgromaźiła banda złosnikow, ako jo swójogo klěbdawarja w njestatkach rada napódobnjowała. Wanjeka su chopili pomjenjowaś Cart abo Jastśeb, pśeto ako toś ten rubjažnik jo w błyšćatem bronidłu sćicha a malsnje nadpadował swóje wopory. We wokolnych jsach su cesto zwónili dla zlěka a grozby. Wót zwóna, ako jo warnował wobydlarje, su jadnu wót nich pomjenili Zwónowice. Drogowarje su chopili se wobijaś togo města, ako jo měło tšašne mě. Jaden raz, pó droze z Rud su jěli wóze žydojskich pśekupowarjow. Dokulaž su wót daloka byli, ga njejsu nic wěźeli wó tšachośe, ako jo na nje łakała. Nadpadoju Jastśebja njejsu se wuwinuli. Gromaźe ze swojimi wójakami jo wón pśekupowarje wusmjerśił, rubnjecy wšykno, což jo měło někaku gódnotu. Městko, na kótaremž jo se to tšojło, su pózdźej pomjenili Žydowina. Bóžu Góru su pomjenjowali jadnorje Górki. Pśeto prědny źěl mjenja njejo pasował k sedlišću ryśarja-rubjarja.
Slědkoju jo była měra połna. Raciborski wjerch, kótaremuž jo dla togo rubjenja wjelika škóda nastawała, jo pśeśiwo rubjarjeju wójnski śěg organizěrował. Grodk Carta jo wordował dobyty a spalony, a ryśaŕ sam jo zaginuł, trjefjony wót šypy. Pó smjerśi Wanjeka su we bliskosći torma se styri swójźby wusedali. Sedlaŕ, kótaremuž su gronili Černy, jo chopił źełaś rolu w bliskosći zgórjeliny. Buŕ Kałuža jo natwarił swój dom w nadrěkach pśi Suminje. Machnikojc swójźba jo wobgóspodariła grunty mjazy Suminu a kšomu góle. Slědny sedlaŕ Górecki jo se wusedał na górkach, z kótarymiž jo sedlišćo wót północy granicowało.
English version, translated by teacher Henryk Postawka, Rybnik, Poland
The old story of Górki Śląskie
The first prince of the Upper Silesia was called Mieszko. He built a stronghold on the bank of the Oder River, called Racibórz. Racibórz was located on a major trade route along which merchant caravans travelled from the east to the west; from the south to the north. In the middle ages the Duchy of Racibórz was covered by large thick Silesian Forest. The forest delivered whatever the first settlers needed: timber, wood, fruit and a possibility of hunting. That’s why this forest was a favourite place for hunters. The tenants of the land or the peasants were obliged to receive the whole Duke’s entourage while hunting. It was worth spending a few days in the dark forest in order to shoot the king of the Silesian Nature: the Deer. What’s more, other species were in abundance: follow deer, roe deer, wild boar, bear or beaver in the rivers.
In the XIII century Mieszko’s heir, the prince Kazimierz was a very religious ruler. He decided to organise a Crusade to the Holy Land. The Duke and his 12 best knights fought against the pagans who took over Jesus Christ’s birthplace. On the return way the Silesian ruler married the Bulgarian Emperor’s daughter, princess Violate. As a wedding gift prince Kazimierz received the picture of Mother of God the Humble. Since that event Rudy became a very famous Sanctuary, where Our Lady of Humble was said to do wonders. Praying to her, many people were cured or found a great consolation.
When the Duke came back to his possessions, he gave a part of his land to knights in reward for their courage. The ruler had an interest in ensuring the safety of travellers, pilgrims and merchants. Five of his knights were granted a hilly land on a major trade from Racibórz towards the village Rudy, where the Cistercians settled down. The knights Mark, Adam, Bogun and Rasko founded the following settlements: Markowice, Adamowice, Bogunice, and Raszczyce because of its first lord’s name. The last knight Waniek founded a little settlement in the valley of the Sumina River (Catfish River).
The knight Waniek held a land owned by the Duke of Racibórz. His land was located at the bottom of a hilly coutryside. Waniek invited first settlers. They were peasants, fishermen and woodcutters. The village, which was surrounded by swampy areas, forests and streams, offered favourable conditions for the construction of a fortified tower. The village was called Boża Góra, which meant a divine mountain. The knight called it Boża Góra because this land was given to him by the Duke in reward for fighting in the Holy Land.
The knight built his residence on an earth mound. The wooden tower, 15 metres high was protected from 3 sides by a moat. On the last side the Sumina River was flowing. A wooden fence or a palisade surrounded the fortress. Inside the fortress there were some thatched cottages of peasants. The knight’s duty was to protect not only his peasants but also defend merchants, pilgrims travelling from Wroclaw to the Cistercian Monastery in Rudy.
The fortress had 3 floors. On the ground floor the tower had a pantry and a warehouse. On the first floor there was a living room with a tiled stove whose tiles represented dragons and eagles – the Bohemian coat of arms. It proved that he was interested in the Fine Arts. In the XIII century knight Waniek swore an oath of alliegance to the Bohemian king. From the top floor the residents could observe the surrounding area and a possible attack of their enemies. In peaceful times the villagers went fishing, as the Sumina River was full of catfish. Also a miller used to harness the power of the Sumina Water to work the wheelmill nearby. In the surrounding forest woodcutters cut down the trees and produced charcoal, wood tar and pitch. The pigs found food in this forest. From time to time the merchant’s caravans or pilgrims passed on through a silent village of Boża Góra.
According to the feudal system and the code of chivalry our knight should not hurt anybody exept in a fair battle and had to do his best in protecting travellers on his way through the dark forest.
When Waniek saw his people getting richer and happier, he was worried about it. He became greedy and forced them to work harder and pay more taxes. He made merchants pay extra money. The local knight wanted to become richer at the cost of his servants and travellers. Moreover, he started to attack the surrounding villages and plunder the caravans. Since then the Boża Góra settlement was a hiding place for robbers and outlaws like his landowner. Instead of defending countrymen knight Waniek with his sword and spears rode a horse to the neighbouring villages. The inhabitans were on guard and rang bells to warn other villagers of danger coming from the evil knight – Bies. From that time he was called Bies or Jastrząb (hawk) because he rode in his shinning armour and robbed at top speed. Nowadays this village is called Zwonowice, the place where people rang bells in order to warn others. Finally the Hawk knight became a cruel man. The merchants used to stay away from the Bies’s residence. However, the Jewish caravan of merchants travelling from the Monastery of Rudy was unaware of the danger. The local highwayman attacked them from the forest, cut the merchants’ heads off and took all goods from the Jews. Later on the woodland was called “Żydowina” to commemorate this event and the village of the evil knight was called Górki because of the hilly countryside.
The Duke of Racibórz finally decided to settle with Waniek. So the ruler prepared for a battle against the cruel and wicked knight from Górki. His wooden tower was burnt and all his possession was destroyed. The evil knight was shot with an arrow. After the landowner’s death only three families stayed there. The man called Czerny (Black man) occupied the site of the burnt tower. The second settler’s name was Kałuża (a puddle) who took up a site of great water. The last settler, called Macher or Machnik (from German) started to live in a place between the former tower and the forest.
Czech version, translated by Gražyna Chobotova from Orlova, the Czech Republic
Legenda o založeni „Górek Slezských”
První slezský kníže se jmenoval Mĕško. Na březích Odry vystavěl tvrz, kterou pojmenoval Ratiboř. Město leželo na křižovatce hlavních obchodních tras, kde kupecké karavany putovaly ze severu na jih a z východu na západ. Rozsáhlé okolí ratibořického knížectví bylo pokryto pralesem. V okolních lesích kníže často pořádal hony. Vyplatilo se vyčkávat několik dní a posléze ulovit jelena – krále hornoslezských hvozdů. Důmyslné nástrahy lovců chytily často i srny, divočáky nebo bobry.
Plynula léta. Ve XIII století se velmi zbožný vládce Kazimír, jeden z potomků Měška, zúčastnil pouti do Svaté země. Spolu s 12 rytíři bojoval s pohany, aby místo narození Krista patřilo Křesťanům. Na zpáteční cestě se oženil s Violettou, dcerou vládce Bulharů. Jako svatební dar obdržel podobiznu Madony a umístil ji v právě dokončeném kostele v Rudách, kam přivezl z Jendřejova zákon Cystersiů. Díky svatému obrazu se staly Rudy slavné. Tamní lidé byli velmi zbožní
Po návratu do Ratiboře, kníže daroval svým rytířům půdu s myšlenkou, že budou chránit putující kupce před zbojníky. Pět rytířů obdrželo pozemky mezi Ratiboří a Rudami. Marek, Adam, Bugun a Raško založili osady, které daly počátek vesnicím Markovice, Adamovice, Bohunice a Raščyce. Poslední z rytířů Vaněk založil vesnici na pravém břehu řeky Suminy. Usedlost Vaňka ležela mezi pohořím. Vaněk ji nazval Boži Horou, protože ji obdržel jako dar za boje ve Svaté zemi. Na břehu řeky vystavěl pevnost, která byla dobře chráněna okolními bažinami a rameny řeky. Dřevěnou patnáct stop vysokou věž obklopoval vodní přikop. Z jihu věž chránila řeka Sumina. Kolem pevnosti se nacházely hradby. V táboře vyrostlo několik dřevěných chat. Rytířská věž měla tři patra. V přízemí se nacházela spižírna a sklad. Dále následovala obydlená část, kde se v jedné místnosti nacházela kachlová kamna s podobiznami orlů a draků – symboly českého krále, kterému tehdy ratibořické knížectví patřilo. Z nejvyššího patra bylo možné sledovat okolí a také řídit obranu tvrze.
Zde Vaněk přivedl nové usedlíky, aby obdělávali okolní půdu a rybařili. U řeky zvesela klapalo velké mlýnské kolo, v lese uhlíři stavěli milíře a pálili dřevěné uhlí. Občas touto cestou projela obchodní karavana. Usedlíci zde mohli spatřit i poutníky směřující ke klášteru v Rudách. Hlavním úkolem rytíře z Boží Hory bylo chránit poutníky před nájezdy loupeživých band. Vaněk se ale pozvolna odkláněl od rytířských zákonů. Osadníkům zvyšoval daně, požadoval vysoké finanční částky za bezpečí projíždějících kupců. Napadal i okolní usedlosti a začal rabovat majetek projíždějících karavan. Společnost mu vytvářela banda zbojníků. Lidé mu začali říkat Jestřáb či Běs. V okolních vesnicích často zvonili na poplach. Dle častého zvoněni jednu vesnici nazvali Zvonovice. Tato místa se stala nebezpečná, a proto je poutnici míjeli.
Jednoho dne z Rud vyjely vozy židovských kupců. Kupci si nebyli vědomi blížícího se nebezpečí a nevyhnuli se nájezdu Jestřába. On se svou bandou obchodníky vyvraždil a zboží se stalo jeho kořistí. Toto místo bylo později nazváno Židovinou. I Boží Horu začali nazývat jednoduše Górkami, jelikož první část názvu nepřipomínala sídlo rytíře – zbojníka.
Jednoho dne kalich přetekl. Ratibořický kníže byl znechucen jednáním Jestřába a zorganizoval vůči němu trestnou výpravu. Pevnost Jestřába dobyli a spálili. Rytíř – zbojník byl zasažen střelou a zemřel. Po smrti Vaňka se v okolí věže usídlily čtyři rodiny. Osadník jménem Czerny začal obdělávat půdu v blízkosti spáleniště. Kaluža vystavěl dům u řeky Suminy. Rodina Machnikova začala hospodařit na půdě mezi Suminou a okrajem lesa. Poslední osadník Górecki se usídlil na severních pahorkatinách.
Silesian version, translated by Bogdan Dzierżawa
Opowiostka o początku Górek Ślaskich
Bardzo downo tymu, niyjaki Miyszko, kery był piyrszym ksiyńciym śląskim, postawiył wielko warownia nad brzegym Odry i dali ji na miano Racibórz. Było to nojprzod pora drzewiannych chałup ogrodzonych płotym ze zaszpicowanych kołow, przed kerym wykopali glymboki przikopy i napuscili do nich wody ze rzyki.
Gibko sie jednak rozroslo te grodzisko, bo lezało gynał na krziżowce wielkich szlakow handlowych, kere kludziły z połednia na połnoc i ze wschodu na zachod. Ciongło tymi szlakami moc karawanow kupieckich i bardzo im było na rynka, że mieli teraz kańś sie przespać, zjeść coś i wypić. Trza tyż tukej pedzieć, że naokoło Raciborza ciongły sie gynste lasy, pełne rostolicznego zwierzo, to tyż książe sztyjc gościył chyntnych do polowanio na nie. Gibko sie rozniosło daleko, że wielki gony tukej robiom i niy jedyn przijechoł co by upolować dorodnego jelynia, króla górnośląskij puszcze, abo tyż jakigo sornika, dzika, abo bobra, kerych w tych czasach pełno sie naplongło nad rzykami.
Lata leciały i w XIII wieku, jedyn z potomkow Mieszka o mianie Kazimiyrz, był bardzo pobożnym rządzicielym. Wybroł sie nawet z krziżym w rynce i z dwanastoma rycerzami do Ziymi Świyntyj walczyć z poganami, co by miejsce urodzynio Jezusa Chrystusa znojdło sie w rynkach chrześcijan. Jak nazod wracoł z tyj krziżowyj wyprawy, Kazimiyrz wzion se za żona piykno Violetta, cera władce Bułgarskigo państwa. Jako podarek ślubny dostoł od swojij oblubiynnice, łobroz Matki Boskij. Podarowoł go do nowego prawie wystawionego kościoła w Rudach, do kerego skludziył z Jyndrzejowa zakon Cystersow. Rudy od tyj chwile stały sie sławne tym wizerunkym Matki Boskij, a ludzie, kerzi rzykali przed nim, dostympowali tam rostolicznych łask boskich.
Kedy książe wrociył z tyj wyprawy krziżowyj do Raciborza, w podziynce za odwaga i wierność, podarowoł swojim rycerzom po wielkim kynsie ziymi i lasow. Mioł tyż w tym Kazimiyrz swoji wyrachowani, rozchodziło sie o to, co by ochronić swój majontek i wandrujoncych kupcow szlakiym handlowym, przed rabczykami, kerych sie mocka namnożiło w tych stronach. Piynciu rycerzy obdarził terynami miyndzy Raciborzym a Rudami. Nosili łoni miana : Marek, Adam, Bogun, Raszko i Waniek. Tak tyż powstały miejscowości Markowice, Adamowice, Bogunice i Raszczyce, zaś ostatni śnich Waniek, załozył wieś na prawym brzegu rzyki Suminki.
Posiadłość Wańka leżała w dolinie miyndzy niywielkimi górkami porosnytch gynstymi lasami. Dostoł to za nagroda za długi walczynie przi boku ksiyńcia w Ziymi Świyntyj, to tyż na pamiyńć o tym, doł wiosce miano Bożo Góra. Dobro obrona zapewniały ji mokradła i rozlywiska rzyczne. Swoja warownia postawiył na usypanyj doś wysokij kympie ziymi. Wysoko na jaki piytnoście metrow drzewianno wieża i wielko chałupa, z trzech stron była otoczono głymbokom przikopom, a z połedniowyj strony dostympu broniła rzyka Sumina, szyroko rozloto na bagnistych łąkach. Krom tego wszystko ogrodzone było szpiciatymi palami, a wjyżdżało sie przez wysoki, ciynżki, dymbowe wrota. Stoło tyż na tym zagrodzonym placu pora myjnszych chałup drzewiannych. Samo wieża rycersko miała trzi sztoki. Na samym dole były komory i magazyny na rostoliczne klamory gospodarski, zaś na piyrszym sztoku były pomiyszkania. W jednyj izbie stoł piykny kachlok, na kerego kachlach były malonki smokow i orłow. Były to znaki rodowe krola Czechow, kerymu wtedy podlegało ksiynstwo raciborski. Z nojwyższego sztoku wieży szło patrzeć na nojbliższe okolice i reskiyrować obronom, jak by już doszło do jakigo napadu.
Do Bożyj Góry Waniek skludził osadnikow, kerzi zaczli ziymia obrobiać, stawy rybne zakłodać i kożystać z tego, co dowoł las, kery cołko dolina Suminy otoczoł. Nad samom rzykom larmowało wielki koło młyński, a w lasach smolorze wypolali wągel drzewny i robiyli smoła. Co jakiś czas drogom od Raciborza ciongły cołki karawany kupcow i pielgrzimki do klasztoru w Rudach. Do rycerzy osiadłych w Bozyj Górze noleżało ochroniani kupcow i pątnikow przed bandami, kerych pełno wtedy naplongło sie na tych terynach.
Jednak z czasym Wańkowi coroz bardzij sie niy podobało taki liche życie rycerski i szukoł sposobności na lekki zarobek. Coroz wiynksze podatki żądoł od osiadłych pamponi i coroz wiyncyj chcioł od przejyżdżajoncych kupcow za ochrona.
Po jakimś czasie som zaczon napadać na okoliczne miejscowości i łupiył co popadnie. Kole niego zaczli sie zbiyrac sami podobni do niego, rostoliczne rabczyki i szumowiny, kerzi tyż szukali lekkigo zarobku. Waniek zostoł ich hersztym i nazywali go Biesym i Kregulcym, bo tyż tak, jak kregul cicho i zniynacka w blyszczoncyj zbroji spadoł na swoji ofiary. W okolicznych wsiach czynsto biły dzwony na trwoga, jak Waniek ze swojom bandom sie zbliżoł. Jedna z pobliskich wiosek nazwali Zwonowice skuli tego czynstego dzwoniynio. Handlyrze i wandrowniki z daleka omijali te teryny, kaj Waniek grasowoł.
Jedyn roz tyż przejyżdżali szlakiym z Rud wozy żydowskich kupczykow i niy wiedzieli o tym co ich tu czeko, bo z daleka pochodzili. Kregul napod na nich ze swojom bandom, wszystkich wymordowoł i pozbiyroł wszystko co było coś we wercie. Miejsce w kerym sie to stało zaczli niyskorzij Żydowinom mianować, zas Bożo Góra nazywali zwyczajnie Górkami, bo skuli takij złyj opinie, jako miało te siedlisko rycerza – rabczyka , niy pasowało Boga ku tymu przibiyrać.
Prziszła jednak „kryska na matyska”, Książe raciborski, kery wielki szkody ponosiył skuli tych rabusiow, zebroł swojich rycerzow i zrobił porządek w Bożyj Górze. Siedlisko Biesa zostało zdobyte, spolone, a som Kregulec zginył trefiony strzałom w serce. Po śmierci Wańka na tym miejscu osiedlyły sie sztyry rodziny. Jedyn śnich, osadnik kery sie nazywoł Czerny, zaczon obrobiać ziymia niydaleko pożarowiska. Drugi Kałuża zaczon stawiać swoja chałupa kole rozlywiska Suminy, zaś rodzina Machnik zaczła gospodarzić miyndzy Suminom a krajym lasa. Ostatni osadnik Górecki osiedlył sie na kympach z północnyj strony miejscowości Górki.
Translated by Tamara Konič
Zgodba o Górki Sląskie
Prvi kralj Severne Šlezije imenovan Mieszko je postavil utrdbo na reki Oder in jo poimenoval Racibòrz. Trdnjavo Racibòrz je postavil na pomembni trgovski poti, po kateri so potovale karavane trgovcev iz vzhoda na zahod in iz juga na sever. V Srednjem veku je bila vojvodina Racibórz prekrita z gostim šlezijskim gozdom. Gozd je prebivalcem nudil vse, kar so potrebovali: les, sadeže, možnost lova, prav zato je bil najljubši prostor lovcev. Med lovom so najemniki ali kmetje bili dolžni sprejeti spremstvo vojvode, a splačalo se je prebiti nekaj dni v gozdu in ubiti kralja: jelena.
Mieszkov dedič, princ Karimierz, vernik, se je v 13. stoletju podal na križarsko vojno v Sveto deželo. Vojvoda se je skupaj s svojimi dvanajstimi najboljšimi vitezi boril proti poganom, ki so si prisvojili zemljo na kateri se je rodil Jezus Kristus. Ob vrnitvi se je šlezijski vojvoda poročil s hčerko bolgarskega cesarja princeso Violetto. Za poročno darilo je princ Karimierz prejel sliko Matere božje. Od takrat je Rudy postalo znano svetišče, kjer naj bi Marija naredila velike čudeže, kajti veliko vernikov je ozdravelo in našlo tolažbo v Devici Mariji.
Ko se je vojvoda vrnil na svojo posest, je v zahvalo za pogum vitezom podaril del svoje zemlje. V interesu vojvode je bilo zagotavljanje varnosti popotnikov, romarjev in trgovcev. Pet vitezov je zavzelo ozemlje na griču, v središču trgovskih izmenjav med Racibòrzom in vasico Rudy, kamor so se naselili Cistercijanci. Vitezi Mark, Adam, Bogun in Rasko so tako poimenovali svoja posestva: Markowice, Adamowice, Gogunice in Raszczyce. Zadnji vitez Wanek je ustanovil majhen kraj v dolini reke Sumina. Prvi prebivalci vasi so bili kmetje, ribiči in drvarji. Kraj, ki je bil obdan z močvirnatim območjem, gozdovi in rekami, je nudil ugodne razmere za postavitev stolpa. Vas so poimenovali Boza Gora (Božja Gora), saj je ozemlje podaril vojvoda v zahvalo za vojno v Sveti Deželi.
Vitez je na svojem ozemlju na hribu zgradil leseni stolp visok 15 metrov, zaščiten z jarki s treh strani. S četrte strani je tekla reka Sumina. Lesena ograja je obdajala utrdbo. V notranjosti utrdbe so bile postavljene slamnate hiše kmetov. Vitez je moral zaščititi ne samo kmete, pač pa tudi trgovce in romarje, ki so potovali iz Wroclawa k cistercijanskemu samostanu Rudy. Utrdba je imela tri nadstropja. V pritličju sta bila shramba in skladišče, v prvem nadstropju je bil dvorana s kaminom, izdelanim iz ploščic, ki so prikazovale zmaje in orle, grb Češke. To je dokaz, da je bil vitez navdušen nad likovno umetnostjo. Iz zgornjega nadstropja so lahko stanovalci opazovali bližnje ozemlje in morebitne napade sovražnikov. V mirnem času so se prebivalci vasi posvečali ribolovu, saj je bila reka Sumina bogata s somiči. Poleg tega je tudi mlinar izkoriščal energijo, ki jo je ustvarila voda reke Sumina, da je lahko pognal mlin na tem območju. V bližnjem gozdu so drvarji sekali drevesa in pridobivali premog, katran in smolo.
Svinje so v gozdu našle hrano. Občasno so karavane trgovcev ali romarjev prehajale mirno vas Boza Gòra.
Glede na fevdalni sistem in viteški zakonik vitezom ni bilo dovoljeno streljati na nikogar, z izjemo v bitkah. Morali so se truditi po svojih najboljših močeh, da so lahko zaščitili popotnike, ki so prečkali temačni gozd. Ko je Waniek spoznal, da so ljudje na njegovem posestvu bogateli, ga je zaskrbelo. Postal je pohlepen in zahteval je trdo delo in višje davke. Trgovci so morali plačevati dodatne davke. Vitez je želel obogateti na račun svojih hlapcev in popotnikov. Poleg tega je začel napadati bližnje vasi in pleniti karavane. Od takrat je Boza Gora postala zatočišče tatov in razbojnikov, kakor je to bil njen lastnik. Namesto da bi vitez Waniek ščitil svoje vaščane z mečem in sulico, se je podal v sosednje kraje. Prebivalci na straži so z zvonovi opozarjali sosede na bližajočo se nevarnost, ki jo je prinašal hudobni vitez, od takrat imenovan Bies ali Jastreb. Tako ime je dobil, ker je jezdil s svojim bleščečim se oklepom in ropal z bliskovito hitrostjo.
Danes se ta vas imenuje Zwonowice, kraj v katerem so prebivalci zvonili z zvonovi in tako opozarjali druge na nevarnost. Nazadnje je vitez Waniek postal krut človek. Trgovci se niso želeli približevati Biesovemu bivališču. Karavane Židov, ki so potovale iz samostana Rudy pa niso vedele za nevarnost. Razbojniki so jih napadli iz gozda, trgovcem odrezali glave in zaplenili vse njihovo blago.
Kasneje so v spomin na ta dogodek to gozdno območje poimenovali »Zydowina«, vasico zlobnega viteza, ki se je nahajala na griču, pa Gòrki.
Vojvoda Racibòrz se je nazadnje odločil rešiti se Wanieka in tako pripravil bitko zoper okrutnega in divjega viteza iz kraja Gòrki. Njegov leseni stolp je zgorel in vso njegovo posestvo je bilo uničeno. Krutega viteza je zadela puščica.
Po njegovi smrti so na omenjenem območju ostale le tri družine. Prvi prebivalec, imenovan Czerny (črni mož) je zasedel ozemlje na katerem je zgorel stolp. Drugi prebivalec se je imenoval Kałuża (luža) in je zasedel območje bogato z vodo. Zadnji prebivalec, imenovan Macher (iz nemščine) pa je zaživel na območju med prvim stolpom in gozdom…….
Komentáře
Přehled komentářů
Zatím nebyl vložen žádný komentář